Σαν
έκλεινε το μουσείο αργά τη νύχτα
η Διηδάμεια κατέβαινε απ' το αέτωμα [A5]
Κουρασμένη από τους τουρίστες
έκανε το ζεστό λουτρό της
και μετά ώρα πολλή μπροστά στον καθρέφτη
χτένιζε τα χρυσά μαλλιά της.
Η ομορφιά της
ήταν για πάντα σταματημένη μες στο χρόνο [A6]
Τότε τον έβλεπε πάλι εκεί
σε κάποια σκοτεινή γωνιά να την παραμονεύει.
της άρπαζε τη μέση
και το στήθος
και μαγκώνοντας τα λαγόνια της με το ένα του πόδι
έμπηγε τη δυνατή του φτέρνα
στο πλάι του εξαίσιου μηρού της
κάθε φορά που της ριχνόταν [A2]
Άλλωστε το περίμενε, το είχε συνηθίσει πια.
Αντιστεκόταν τάχα
σπρώχνοντας με τον αγκώνα το φιλήδονο κεφάλι του
και καθώς χανόταν όλη
μες στην αρπάγη του κορμιού του
τον ένιωθε να μεταμορφώνεται σιγά σιγά σε Κένταυρο [A5]
Ο Γιώργης Παυλόπουλος εμπνεόμενος από το
σύμπλεγμα με τη μυθολογική σημασία, του Κενταύρου Ευρυτίωνα
και της Νύμφης Διηαδάμειας —έτσι όπως αναπαριστάται
από τον άγνωστο γλύπτη, ονειρεύεται και αναπλάθει ονειρευόμενος,
τη σχέση του τεχνίτη και του μοντέλου του.
Ανάλυση για τις δύο Υπερβάσεις του ποιήματος
[A5]
με την πρώτη η Διηαδάμεια επαναφέρεται στη ζωή και αποχτά ανθρώπινη υπόσταση, γίνεται πρόσωπο καθημερινό.
[A6] Με
τη δεύτερη αισθάνεται τον εαυτό της όχι μόνο ως αντικείμενο του
πόθου του Κενταύρου (σύμφωνα με το σύμπλεγμα) αλλά του ίδιου του
τεχνίτη (σύμφωνα με το ποίημα). Όπως θα διαπιστώσετε η ποιητική
διεργασία ακολουθεί την εξής διαδρομή:
[A2] Πίσω από τα σημαινόμενα
του συμπλέγματος (ερωτική επιθυμία του Κένταυρου για τη Διηαδάμεια)
βλέπει τον τεχνίτη που βαθμιαία ταυτίζεται με τον Κένταυρο: Πρόκειται
για μια ταύτιση που η αφετηρία της δεν είναι μόνο ψυχολογική αλλά
και αισθητική: ο καλλιτέχνης, για να είναι αποτελεσματικός, πρέπει
να ταυτίζεται, να μπαίνει όπως λέμε στο πετσί των προσώπων που
ιστορεί ή πλάθει.
Περί του αναφερομένου
αγάλματος
[A8] Πρόκειται για
λεπτομέρεια του δυτικού αετώματος του ναού του Διός στην Ολυμπία,
που εκτίθεται στο εκεί αρχαιολογικό Μουσείο. Το αέτωμα αυτό παριστάνει
τη μάχη μεταξύ των Λαπηθών και Κενταύρων.
Σύμφωνα με τη μυθολογία οι Λαπήθες ήταν λαός της Θεσσαλίας που κατοικούσε
κοντά στο Πήλιο. Οι Κένταυροι ήταν τερατόμορφα όντα με σώμα ανθρώπων
ως τη μέση και αλόγου κάτω απ τη μέση. Όταν —λέει ο μύθος παντρευόταν
ο βασιλιάς των Λαπηθών Πειρίθους με τη νύμφη Διηαδάμεια, κάλεσε στο
γάμο του το Θησέα, καθώς και τους γείτονες του Κενταύρους.
[A4]Στο γαμήλιο συμπόσιο ο βασιλιάς των Κενταύρων Ευρυθίων μέθυσε και επιτέθηκε ερωτικά κατά της Διηαδάμεια. Ακολούθησε μάχη και οι Λαπήθες καταδίωξαν τους Κενταύρους. Η λεπτομέρεια στην οποία αναφέρεται το ποίημα παριστάνει τον Κένταυρο Ευρυτίωνα να αγκαλιάζει βίαια τη νύμφη Διηαδάμεια. Όλη η παράσταση της μάχης θεωρείται ότι εκφράζει τη μάχη του πνεύματος με τα ζωώδη πάθη.
[A3]Ο τεχνίτης —Ο γλύπτης του αετώματος. Είναι άγνωστος, ανήκει πάντως στο μέσο του 5ου αι. π.Χ.
Ιστορία και μύθος του ποιήματος
[A5]
Ο τεχνίτης μεταμορφώνεται σε Κένταυρο εξ αιτίας της επιθυμίας
του και αντιστοίχως το μοντέλο σε Νύμφη εξ αιτίας της ομορφιάς
της.
[A1] Η ορμητικότητα, το πάθος, η ερωτική του εκδήλωση δεν αφήνουν αδιάφορες
—ούτε την ωραία νύμφη, ούτε και το ωραίο μοντέλο του καλλιτέχνη.
Ταυτιζόμενες οι δύο, εκδηλώνουν αναπαριστώντας πιστά, το αρχέτυπο
[A6] του
ζευγαριού που συνενώνεται σε ερωτική πράξη: ορμητικότης, ομορφιά,
πόθος, επιθυμία για εκπλήρωση του πόθου, γυναικεία αποδοχή, γυναίκα
θήραμα, αντρική επιθετικότης, άνδρας κυνηγός. Δηλαδή η
[A7]Υπέρβαση A΄ συντελείται με την αναγωγή μέσω της φαντασίας στην εποχή
του συμπλέγματος στη δράση για τη δημιουργία του καλλιτεχνήματος
(γλύπτης - μοντέλο) και
η Υπέρβαση
B΄ συντελείται με το συμβολισμό που εμπεριέχει το σύμπλεγμα:
(η ερωτική επιθυμία που γίνεται αποδεκτή).
Τα γλωσσικά μέσα
[Α10] Οι λέξεις που χρησιμοποιεί συχνά ο ποιητής σε όλα τα ποιήματα
του, συναντώνται και σ' αυτό το ποίημα: Ιστορικής σημασίας λέξεις, που συνενώνουν τις
ιστορικές περιόδους —εδώ την αρχαιότητα με τη σύγχρονη εποχή
-π.χ. τουρίστες [A9] Όπως "αλογίσια οπλή", "αέτωμα" —
μνήμες πολέμου "παραμονεύει", "σκοτεινή γωνιά" — "φόβος",
"αρπάγη", "αλογίσια οπλή" ξανά, και τέλος
— πάντα ο θάνατος "κόκαλο", "μαγκώνοντας",
"σταματημένη μες στο χρόνο".
Η γενική θεματική ενότητα
του ποιήματος
(Η ένταξη του ποιήματος στη συλλογή «Αντικλείδια»)
Εδώ δεν υπάρχει κανένα αντικλείδι. Ο σκεπτόμενος άνθρωπος - εδώ
μπορούμε να πούμε: σκέπτομαι άρα δημιουργώ - που είναι ο ποιητής,
εκείνος που «αναπλάθει πλάθοντας» με τις λέξεις του κάτι, ένα μύθο,
διακρίνει καθαρά το ατέλειωτο «βάθος» και τη σημασία της διαδρομής
μέσα στο χρόνο. Τα αντικλείδια είναι φαινομενικά —μπορεί να πει κανείς πως ίσως να χρειάζονται για τον απλό θεατή που όμως τα δίνει ο ποιητής, δημιουργώντας τα μέσω της τέχνης του που δεν ψάχνει για «ατελείωτη αρμαθιά αντικλείδια» αλλά τα δημιουργεί ο ίδιος μέσω της ενόρασης, της διαίσθησης, της ευαισθησίας, του ψυχικού του σθένους εν γένει, καθιστώντας έτσι την Ποίηση «μια πόρτα ανοιχτή».
Σημειώσεις Ποιήματος
[A1] Στο τέλος της στροφής, επιχειρείται και η κορύφωση του νοήματος της στροφής: εδώ, η ομορφιά της ανέπαφη απ' το χρόνο. [A2] Εδώ παρατηρείται αφ' ενός η απορία: ποιός ερχόταν, και η κατάδειξη της ερωτικής επιθυμίας [A3] Στο μέσο του ποιήματος η β΄υπέρβαση: Ο Kένταυρος ταυτίζεται με τον τεχνίτη που τον έφτιαξε, είναι το ίδιο πρόσωπο. [A4] Εδώ επιχειρείται μια υπό ενότητα με θέμα την επιθυμία, που συμβαδίζει με την ορμητικότητα του Kένταυρου, το φόβο που εμπνέει, με τη λαγνεία που εμπεριέχει
τα δύο στοιχεία: φόβος, ορμητικότης, συναντιόνται με την αποδοχή
του ρόλου ως ποθούμενο αντικείμενο και εξισώνονται με το συναίσθημα
της προσμονής για την ερωτική συνάντηση. [A5] Μεταμόρφωση μέσω υπέρβασης, υπέρβαση α΄και του τεχνίτη και του μοντέλου του [A6] Αναγωγή στο αρχέτυπο της
ερωτικής συνεύρεσης μέσω της κατάδειξης των στοιχείων που περιγράφουν
την παρούσα κατάσταση των προσώπων του ποιήματος που συνενούνται
- τα στοιχεία αυτά στην ορμητικότητα του πόθου αφ' ενός, στην αποδοχή
και απαντοχή του μοντέλου αφ' ετέρου, συμβολίζοντας το ερωτικό στοιχείο
Από την παρουσίση του βιβλίου -εκδόσεις Ύφος- στην Αθήνα, παρόντος του κ. Γ. Παυλόπουλου
[A7] Υπέρβαση β΄που είναι αρχετυπικά
συνυφασμένο με τη συνεύρεση -του άνδρα και της γυναίκας εν κατακλείδι. [A8] Πρόκειται για το δυτικό αέτωμα
του ναού της Ολυμπίας [A9] Μεταμόρφωση μέσω υπέρβασης, της
οπλής από σύμβολο πολέμου και πόνου σε σύμβολο ερωτικής υπεροχής αλλά και δυνάστευσης εκ της φύσεως της αρχικής νοηματικής προέλευσης της λέξης κατά τον ποιητή. [A10] Οι τουρίστες που συρρέουν να θαυμάσουν τα αρχιτεκτονήματα του αρχαιολογικού χώρου της Ολυμπίας
