Ο Οδυσσέας Ελύτης, γεννήθηκε στα 1911 (2 Νοεμβρίου), στο Ηράκλειο Κρήτης από γονείς Μυτιληνιούς.
Πολύ νέος, στα 1935, είκοσι τεσσάρων
χρόνων δημοσιεύει τα πρώτα του ποιήματα στο περιοδικό "Νέα
Γράμματα". Στα 1940 κυκλοφορεί το πρώτο του βιβλίο "Προσανατολισμοί".
Στα 1943 ακολουθεί δεύτερη ποιητική συλλογή "Ο ήλιος
ο Πρώτος". Στα 1945, τρίτο βιβλίο, "Άσμα ηρωϊκό
και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας".
Ακολουθούν δεκατέσσερα χρόνια σιγής και στα 1959, έρχεται το "Άξιον Εστί" κι αμέσως μετά, το "Έξι και μία τύψεις
για τον ουρανό".
Μάταια όμως θα ψάξουμε για εργασίες σχετικές με το έργο του,
είτε θέλουμε να το μελετήσουμε, είτε να κάνουμε μια άλλη εργασια
πάνω σ' αυτό. Δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα. Γιατί; Στον τόπο μας
συμβαίνει κάτι άγρια θλιβερό. Η σιωπή αρχίζει εκεί που ο δημιουργός
δεν χρειάζεται πια επιείκεια. Αν και για να ακριβολογούμε, ο Ελύτης
δεν χρειάστηκε ποτέ επιείκεια. Σ' έναν άλλο τόπο που το κατεστημένο
δεν θα 'τρεμε από την ορμητική απειλή της νιότης, οι "Προσανατολισμοί"
θα 'χαν χαιρετισθεί σαν η αναγέννηση στην ελληνική ποίηση.
Αλλά δεν αγαπάμε την Ελλάδα. Δεν έχουμε περηφάνεια γι' αυτό, δεν
έχουμε πνευματική φυσιογνωμία και κατά συνέπεια, ούτε προσωπικότητα.
Ούτε για ν' αγαπήσουμε αυθόρμητα ένα έργο τέχνης, ούτε για να
διακηρύξουμε την πίστη μας σ' έναν δημιουργό, αλλά ούτε και για
να απορίψουμε κάποιον.
Ως πότε όμως αναρωτιόμαστε, θα υποκρινόμαστε ταπεινοφροσύνη,
θρηνώντας για το χαμηλό και καθυστερημένο πνευματικό μας επίπεδο,
ενώ στην πραγματικότητα το διατηρούμε εμείς οι ίδιοι τόσο
χαμηλό, προβάλλοντας ό,τι πιο ασήμαντο φυτρώνει στη γη μας;
Και παράλληλα κρατούμε στην αφάνεια όλες τις αληθινά εκρηκτικές
δυνάμεις των νέων μας, με την ελπίδα πώς θα γλυτώσουμε απ'
αυτούς. Αμ' την ξέρουμε δα την καταλυτική δύναμη της σιωπής
μας! Τα τείχη που τους απομονώνουμε θα τους λογικέψουν και
θα προσχωρήσουν κι αυτοί κάποτε στο κατεστημένο. Κι αν δεν
προσχωρήσουν; Θα τους αγνοήσουμε ώσπου να πεθάνουν.
Όταν στα 1948 κυκλοφόρησε ο Σάρτρ το βιβλίο του "Situations
ΙΙ" διαπίστωνε πως οι Γάλλοι βγήκαν μ' ένα τρομερό κόμπλεξ
κατωτερότητας από την ήττα του '40.
"Χτυπούσαμε τη γροθιά μας στο τραπέζι, γράφει, σημασία δεν
μας έδιναν. Επικαλούμαστε το περασμένο μεγαλείο της Γαλλίας. Μα
ακριβώς είναι περιορισμένο, μας απαντούσαν".
Και για να τους παρηγορήσουν, τους θαύμαζαν ανεπιφύλαχτα και γενναιόδωρα
για τη λογοτεχνική τους ικμάδα που έδωσε τόσο αξιόλογα έργα, ακόμα
και στην τραγική περίοδο της κατοχής.
"Ποτέ πριν, λέει ο Σάρτρ, οι Ην. Πολιτείες, η Αγγλία και
άλλες 20 χώρες, δεν έδειξαν πιο θερμό ενδιαφέρον για τους συγγραφείς
μας. Και ποτέ οι συγγραφείς και οι μυθιστοριογράφοι μας δεν προσκλήθηκαν
σε τόσο πολλά μέρη, δεν φιλοξενήθηκαν, δεν μίλησαν, δεν έφαγαν
τόσο καλά όσο στα χρόνια αυτά της ηθικής μας κατάπτωσης".
"Βέβαια λέει, πολλοί θα προτμούσαν να μας εκτιμούν οι ξένοι
για τα κανόνια, τις βιομηχανίες μας κα τις πολιτικές μας προσωπικότητες.
Αλλά επειδή διψούσαμε τόσο για εκτίμηση, βολευόμαστε με το λογοτεχνικό
θαυμασμό που μας προσέφεραν! Κι επειδή στα χρόνια της κατοχής,
άλλοι από τους λογοτέχνες μας είχαν πεθάνει, άλλοι παρακμάσει,
κι άλλοι συνεργασθεί με τον κατακτητή, βάλαμε μπροστά τη βιομηχανία
των πνευματικών προσωπικοτήτων! Μαζεύαμε άρον-άρον τους νέους
συγγραφείς, τους φουρνίζαμε σε εκκολαπτικές μηχνές, τους ωριμάζαμε
τεχνητά, για να βγάλουμε στα γρήγορα, καινούργιες μεγάλες μορφές
που θα μας εκπροσωπούσαν στις Λόντρες, τη Στοκχόλμη και την Ουάσιγκτον.
Ποτέ μεγαλύτερος κίνδυνος δεν απείλησε τη λογοτεχνία μας,"
φώναζε ο Σαρτρ.
Αυτά στη Γαλλία! Να 'χαμε και στην Ελλάδα τον ίδιο καημό! Εδώ
είμαστε επιεικείς στα πρωτόλεια, μέχρι και γενναιόδωροι! Αλλά
έτσι και υποψιαστούμε αξία, συνείδηση, καλλιέργεια και συνέπεια,
όλων αυτών, υπερηφάνεια και αυτοσεβασμό, δεν μας παίρνεις λέξη.
Υψώνουμε τείχος σιωπής.
Όταν ο Ελύτης ήταν νεόκοπος ποιητής γράφτηκαν κάτι λίγα γι' αυτόν.
Ο σεβαστός Τίμος Μαλάνος του αφιέρωσε στα 1943 —Κριτικά
Δοκίμια 1943 - Αλεξάνδρεια ένα δοκίμιο 12 σελίδων, από τις
οποίες οι 10 αναφέρονταν στον υπερρεαλισμό, —και πολλές
για τον Ελυάρ και τον Μοντερλάν —και μόνο 2 αφορούσαν τον
Έλληνα Ελύτη. Αρκετές πάντως για να χωρέσουν το φόβο του κριτικού,
πως "
Tα ποιήματα (του Ελύτη) παρουσιάζουν συνήθως κάτι το παραφορτωμένο
και μάταιο... "Αλλά αυτό το ασυγκράτητο παιχίδι του Ελύτη
που θα πάει; " Αναρωτιέται ο κριτικός εναγώνια.
"Άλλοτε, ομολογεί, διψούσα για λίγον Ελύτη στο Καβαφικό έργο.
Σήμερα θα είχα να ζητήσω από το έργο του άφθαστου αυτού φαντασιοκόπου,
λίγον Καβάφη".
Ανθρώπινα τα λάθη. Αλλά δυστυχώς, τα λάθη παίρνουν το μέγεθος
εκείνου που τα διαπράττει.
Έτσι κάποτε και ο Μπελίνσκυ βιάστηκε! Κι έγραψε πως ο Ντοστογιέφσκι
δεν θα γιόταν τόσο μεγάλος όσο η Γεωργία Σάνδη! Κι ευτυχώς που
δεν έγινε.
Όχι πως με τον παραλληλισμό αμφισβητώ το μέγεθος του Καβάφη, αλλά
την όσφρηση του κριτικού, αυτή ναι.
Υπάρχουν ακόμη ένα-δυο κριτικά κείμενα πάντα για την πρώτη ποιητική
περίοδο του Ελύτη και μετά, Σιωπή!
Στα 1965 δημοσιεύεται στο περιοδικό "Εποχές" (Τ. 29
Σεπτέμβριος) μια φιλολογική ανάλυση του καθηγητή Δ.Ν. Μαρωνίτη:
"Πρώτα φιλολογικά προλεγόμενα στο Άξιον Εστί του Ελύτη".
Όπως εξηγεί και ο ίδιος ο συγγραφέας, με το δοκίμιο αυτό προσπαθεί
να ορίσει περισσότερο ένα πλαίσιο κα λιγότερο το περιεχόμενο του".
Ο Ελύτης χαιρετίζει με αληθινή χαρά το γεγονός, γιατί είναι ήδη
βαθιά πληγωμένος από τα τείχη της σιωπής γύρω από το έργο του.
Σε μια συνέντευξη του στην εφημερίδα Βήμα (31 Οκτωβρίου 1965)
λέει:
"Eίναι περίεργο μα την αλήθεια αυτό που συμβαίνει
στον τόπο μας με την κριτική. (...) ... στην Ελλάδα ο αριθμός
εκείνων που κάνουν κριτική ολοένα και λιγοστεύει. Και πως, κι
εκεινών που μας έχουν απομείνει, η εργασία παρουσιάζει μια τρομακτική
ανεπάρκεια (...) Αν στην Ελλάδα συμβαίνει το φαινόμενο να ξεκινούν
πολλοί και να φτάνουν λίγοι, κατά ένα μεγάλο μέρος οφείλεται νομίζω,
στον βαθμιαίο μαρασμό που παθαίνει ο καλλιτέχνης, καταδικασμένος
να σβήνει, χωρίς τη χαρά μιας ανταπόδοσης ηθικής ή υλικής μέσα
στη γύρω του παγεροτητα κα αδιαφορία..."
Στην ίδια αυτή συνέντευξή ο Ελύτης θα πει και τούτο το υπέροχο
αλλά και τόσο τραγικό: "Δεν λυπάμαι για τους ποιητές
που έμειναν χωρίς κοινόν, λυπάμαι το κοινόν που έμεινε χωρίς ποιητές"! - Ο Ελύτης έφυγε στα 85 του χρόνια, η Ελλάδα έμεινε χωρίς τον Ποιητή.