Στη συνέχεια ο συγγραφέας επιχείρησε να γράψει μια ευρεία, ιστορικού περιεχομένου σύνθεση, με γενικό τίτλο Ο κόσμος που πεθαίνει. Η σειρά θα περιελάμβανε 10 βιβλία που θα αναφέρονταν στην ιστορία μιας οικογένειας από το 1821 ως τη σύγχρονη εποχή. Από αυτά έγραψε τελικά μόνο τρία: Ο κοτζάμπασης του Καστρόπυργου, Αίμα χαμένο και κερδισμένο, Τα στερνά του Μίχαλου. Ο ήρωας του Κοτζάμπαση του Καστρόπυργου, Μίχαλος Ρούσης, ήταν έλληνας προεστός που αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους και αλλαξοπίστησε, για να σώσει τη ζωή του. Η ιστορία βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα από τη ζωή ενός προγόνου του, του Μήτρου Ροδηθάνα ή Ροδόπουλου.

ΟΚαραγάτσης εξευτέλισε την επιτυχία και τον έρωτα· το ίδιο όταν αφού αντίκρυσε τους συγχρόνους του στράφηκε στο παρελθόν, στην Ιστορία. Με το ξέφρενο και σπαραγμένο πάθος που τον καταλάμβανε για όλα τα θέματα με τα οποία καταπιάστηκε θα ξεγυμνώσει και τον ηρωΪσμό· δεν είναι παρά μια φενάκη, μια ένεση αισιοδοξίας που κάνουν στον εαυτό τους οι άνθρωποι για να θαμπωθούν και να δουν μεταμορφωμένη —από μια πλανερή ωραιοφάνεια τη μηδαμινότητα τους —αλλιώς πως θα είχαν το σθένος, να εξακολουθήσουν την πορεία; Και η φύση δεν ενδιαφέρεται παρά για τη συνέχεια, γαι τη διαιώνιση.

Επίσκοπος Δωρόθεος

"Ότε μετ' ολίγας ημέρας αντελήφθημεν ότι επλανήθημεν, ότι η εκραγείσα Επανάστασις είχε πολλάς ελπίδας επιτυχίας, τότε παρουσιάσθημεν εις το προσκήνιον και προσπαθήσαμεν να διορθώσωμεν εκ των υστέρων το σφάλμα μας, λαμβάνοντας ανά χείρας τα ηνία του Αγώνος." (Ο Κοτζάμπασης σ.233)

Σαμοθρακιώτισες - Έργο
Θεόφιλος Χατζημιχαήλ

Τι είναι η ελληνική επανάσταση; Μια τυφλή ορμή που ξέσπασε σαν μια καταιγίδα, επειδή είχαν μαζευθεί τα σύννεφα, επειδή η πίεση της σκλαβιάς είχε γίνει ασήκωτη και έβραζε το καζάνι.
Κάτι σαν φυσικό φαινόμενο. Δεν προσχεδιάσθηκε, κι ούτε καθοδηγήθηκε από το νου και τη βούληση των ανθρώπων.

Ιδού πως την εξηγεί ένας από τους αρχηγούς της, ο επίσκοπος Δωρόθεος στον "Κόσμο που πεθαίνει", στο τρίτομο μυθιστόρημα —στον τόμο "Αίμα χαμένο και κεδισμένο" —όπου πολύ τεχνικά συμπλέκονται τα ιστορικά και τα φανταστικά γεγονότα:

^{"Η επανάστασις;"} Ο πολύς κόσμος πιστεύει ότι εμείς την εκηρύξαμεν. Πρόκειται περί τεχνάσματος όπου εμηχανεύθημεν - το ομολογώ, δια να επανορθώσωμεν εκ των υστέρων τα σφάλματα και τας αβλεψίας μας. Αλλά τι σχέσιν έχει ο θρύλος με την πραγματικότητα; Ουδείς γνωρίζει ποίος έδωσε το επαναστατικόν σύνθημα. Ίσως ο ^{Κολοκοτρώνης}, ίσως ο ^{Δικαίος}, * ίσως ουδείς.

Η επανάστασις εξέσπασεν εντός του λαού των Ελλήνων ως έκρηξις θεϊκής οργής κατά της τυραννίας. Εξέσπασεν. Αυτό είναι το μοναδικόν σαφές γεγονός. Και μας εύρεν εις ^{Καλάβρυτα} περιδεείς κι επλήκτους προ του πρακτέου.

Διότι την Επανάστασιν ηθέλαμεν να την κάνουμε εμείς, όπως και όταν ηθέλαμεν. Και ιδού πως αυτή εγένετο παρά την θέλησιν μας. Δεν είχομεν πεποίθησιν εις την επιτυχίαν της. Και την ημέραν της 23ης κι ουχί 25ης Μαρτίου, συνήλθομεν εις την ^{Αγίαν Λαύραν}, όχι δια να κηρύξωμεν την ήδη κηρυχθείσαν αυτομάτως "Επανάστασιν", αλλά δια να συσκεφθώμεν πως θ' αντιμετωπίσωμεν το τετελεσμένον γεγονός. Ούτε άμφια, ούτε λάβαρα, ούτε ηρωΪκαί αποφάσεις... Μόνο φόβος και ταραχή. Ιδού η Αγία Λαύρα...

Κι απεφασίσαμεν να κρυφθώμεν αναμένοντες την εξέλξιν των γεγονότων. Κι εκρύφθημεν. Δεν επροφθάσαμεν να έρθωμεν εις την Τριπολιτζάν. Μας επρόλαβεν η Επανάστασις. Ιδού η αλήθεια. Κι εκρύφθημεν φρονούντες ότι το παν απώλετο.

Ότε μετ' ολίγας ημέρας αντελήφθημεν ότι επλανήθημεν, ότι η εκραγείσα Επανάστασις είχεν πολλάς ελπίδας επιτυχίας, τότε παρουσιάσθημεν εις το προσκήνιον και προσπαθήσαμεν να διορθώσουμεν εκ των υστέρων το σφάλμα μας, λαμβάνονες ανά χείρας τα ηνία του Αγώνος. Αλλά τούτο είναι μια άλλη υπόθεσις. "Εννόησες;"

*Πρόκειται για τον ηρωϊκό Παπαφλέσσα που έπεσε στη μάχη στο Μανιάκι

Μιχάλης Ρούσσης - Ο προεστός που αλλαξοπίστησε

Ε ννόησε. Κατάλαβε το αξεπέραστο μεγαλείο του ριζικού που κρατά σφιχτά στα χέρια του τα νήματα των ανθρώπινων καραγκιόζηδων. Και παλεύουν οι άνθρωποι πασχίζουν, ιδρώνουν, ακροβατούν ανάμεσα σε Ζωή και Θάνατο, θαρρώντας πως δύνανται να χαράξουνε μονάχοι το δρόμο τους μέσα στη Γη και μέσα στο Χρόνο. Πόλεμος τραγικός και μάταιος που ξεγελάει τις κενοδοξίες, αφήνοντας γεύση πικρή στα χείλη. Στερνή παρηγοριά μας απομένουν τα φαρμάκια που γέννησαν οι πλάνες και τα πάθη μας. Και όταν τα φαρμάκια κατασταλάξουν στην απύθμενη ψυχή μας, τότε απομένουμε μετέωροι στο διάστημα μην ξέροντας: να πετάξουμε στα ύψη της άνοιας, ή να συντριφθούμε στα χάη της απιστίας.

Αθηναία - έργο
Γιάννης Τσαρούχης

Κι ο ηρωϊσμός αναπηδά από μια τυχαία σύμπτωση. Ο Μίχαλος Ρούσσης όταν φοβήθηκε για τη ζωή του, χωρίς σχεδόν κανέναν δισταγμό, αλλαξοπίστησε, έγινε εξωμότης, τούρκεψε. Αργότερα βρέθηκε περαστικός απ' τα Δερβενάκια την ώρα της μάχης. Όταν είδε στρατιώτες απέναντι του νόμισε ότι είναι Έλληνες που έρχονται να τον συλλάβουν. Για να υπερασπίσει τη ζωή του, και με την ελπίδα να τη σώσει, να διασχίσει τον κλοιό που τον περιέσφιγγε, για να αμυνθεί, επιτέθηκε. Το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και το θάρρος της απελπισίας του έδωσαν τη δύναμη να πολεμήσει με λύσσα. Κατατρόπωσε τον εχθρό, τους Τούρκους, γιατί αυτοί ήσαν που τον είχαν περικυκλώσει. Υπήρξε ένας από τους κύριους συντελεστές της νίκης των Δερβενακίων.

Οι Έλληνες τον ανακήρυξαν ήρωα. Ο Κολοκοτρώνης μάντεψε, υποπτεύθηκε, κατάλαβε την αλήθεια, αλλ' ήξερε ότι οι άνθρωποι χρειάζονται θρύλους, αίγλη, κι άλλα "ηχηρά παρόμοια"· χαμογέλασε κάτω από τα πυκνά του μουστάκια, και δεν διέλυσε την πλάνη· μάλιστα την επικύρωσε.

Η τύχη αρέσκεται και να ειρωνεύεται.

Μπορεί να σας αρέσει!

Η Μεγάλη Λιτανεία Διηγήματα

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ήρωικός Μαχητης