Ελενη (ψευδ. Αλκις Θρυλος) και Κωστας Ουρανης

Aφορμή γι' αυτή την ενότητα υπήρξε το βιβλίο του Άλκη Θρύλου "Μορφές της Σύγχρονης Πεζογραφίας" από τις εκδόσεις της Εστίας. Ο ΄Αλκης Θρύλος - ψευδώνυμο της Ελένης Ουράνη (γεν. 1896), υπήρξε χρονογράφος και αναλύτρια σε πλείστα έντυπα (Νουμάς, Πυρσός, Νέοι, Βωμός, Αρμονία). Το τρίπρακτο δράμα της "Φλοίσβος" παίχτηκε στο θέατρο το 1916. Το βιβλίο περιέχει κριτικές κατά καιρούς δημοσιευμένες — και για τον Καραγάτση με τίτλο "Το κλίμα του Πικρού Καγχασμού" και πρωτοδημοσιεύτηκε το 1952. (Επανέκδοση: Μορφές της ελληνικής πεζογραφίας. Αθήνα, Δίφρος, 1962)

Φιλε κ. Ουρανη, πήρα το γραμμα σας της 21ης τρεχ. και το διαβασα με καθε προσοχη. Σας παρακαλω να μου δωσετε καποιαν προθεσμιαν χρονου πριν σας απαντησω επι της ουσιας... Αθηνα, 21.11.'51 - Μ. Καραγατσης —πηγή

Βαριά και καταθλιπτική είναι η ατμόσφαιρα στα έργα του Καραγάτση. Αλλά στο βάθος. Δεν απλώνεται, δεν φανερώνεται στην επιφάνεια, τουναντίον. Κρύβεται πίσω από μια πρόσοψη αστραφτερή.

Α πό τους λογοτέχνες της γενιάς τους (Γενιά του '30) που όλοι μαζί επιδιώξανε και επέτυχαν να υψώσουν σημαντικά το επίπεδο της ελληνικής πεζογραφίας, ο Μιχάλης Καραγάτσης κι ο Άγγελος Τερζάκης έχουν το περισσότερο τη φλέβα και την ιδιοσυγκρασία του γνήσιου μυθιστοριογράφου (...) τον τίτλο του μυθιστοριογράφου τον απονέμουμε προπάντων στους λογοτέχνες που είναι προικισμένοι με την ιδιότητα να μπορούν να διηγηθούν ιστορίες και να πλάσουν ανθρώπους που μπορεί και να μη τους μοιάζουν (...)

Πρέπει ο αναγνώστης να εισχωρήσει πέρα από τις περιπέτειες που τον παρασέρνουν με την ορμή τους και τον εξαπατούν, για να αντιληφθεί ότι εκείνο που διοχετεύεται μέσα του είναι μια καθολική, απελπισμένη, νιχιλιστική απαισιοδοξία, χωρίς το μέσο να παρηγορηθεί ή τουλάχιστον να ελαφρωθεί.

Το δηλητήριο μέσα από τα έργα του Καραγάτση ενσταλάζεται ύπουλα, όχι γιατί ο συγγραφέας γυρεύει θελητά και συνειδητά.να ξεγελάσει -κάθε άλλο- αλλά γιατί ο ίδιος, μαζί με τα πρόσωπά του δεν εγκαταλείπεται στην απαισιοδοξία, αντιδρά απεγνωσμένα, δεν παίρνει απόφαση εκείνο που ξέρει, δεν εγκαρτερεί, δεν υποτάσσεται.

Παρά την επίγνωση του (τη σωστή ή λανθασμένη; αδιάφορο -η αλήθεια του καθενός δεν συζητείται- ότι η χαρά της ζωής είναι ουτοπία, ολοένα ελπίζει ότι κάπου, κάποτε, θα παρουσιαστεί.

Αναγκαστικά απογοητεύεται, γιατί όταν η χαρά της ζωής δεν είναι μέσα μας, δεν θα έρθει απ' έξω να εγκατασταθεί σαν ξένη. Μετά την κάθε απογοήτευση την κυνηγά και πάλι μανιακά, παθιασμένα.